Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης

Κριτική έκδοση της διασκευής α΄

Η "Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης" είναι το εκτενέστερο, αφηγηματικά πολυπλοκότερο και ποιητικά αρτιότερο από τα οκτώ σωζόμενα έμμετρα ερωτικά-ιπποτικά μυθιστορήματα της υστεροβυζαντινής εποχής. Γραμμένο στα μέσα του 13ου αιώνα στην αυλή των Λασκαριδών αυτοκρατόρων της Νίκαιας, αντανακλά μια νέα τάση στη βυζαντινή λογοτεχνία, όπου παντρεύονται με πειραματικό τρόπο το παραδοσιακό και το νεωτερικό. Ο ανώνυμος πια για μας ποιητής χρησιμοποιεί όλα τα τεχνάσματα της ελληνιστικής και βυζαντινής μυθοπλασίας, αξιοποιώντας ταυτόχρονα μοτίβα και τεχνικές τόσο των γαλλικών μεσαιωνικών ιπποτικών μυθιστορημάτων όσο και των περσικών ερωτικών διηγήσεων. Όλα αυτά τα συναρμόζει με μια εντυπωσιακή αφηγηματική συνέπεια, που στηρίζεται στην έντεχνη -έκδηλα περιγραφική και αισθαντικά λυρική- γλώσσα της δημοτικής παράδοσης, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα μοντέρνο για την εποχή του αφήγημα. Λατίνοι αριστοκράτες, Άραβες και Αρμένιοι βασιλείς, ονειρικές εμφανίσεις του θεού Έρωτα ως βυζαντινού αυτοκράτορα, πανέμορφες και πανέξυπνες πριγκιποπούλες, κονταρομαχίες, μασκαρεμένοι πραματευτάδες, κακιές μάγισσες, ιπτάμενα άλογα, θανατηφόρα δαχτυλίδια, απρόσμενες ανατροπές και ένα παράξενα αίσιο τέλος συνθέτουν τον «εξωτικό» καμβά της εκτεταμένης πλοκής. Με την παρούσα δημοσίευση ο Παναγιώτης Αγαπητός, τακτικός καθηγητής της βυζαντινής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, παρουσιάζει την πρώτη κριτική έκδοση της αρχαιότερης από τις τρείς σωζόμενες διασκευές του μυθιστορήματος. Η "Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης" παραδίδεται σε έναν (για τα δεδομένα των δημωδών βυζαντινών κειμένων) μεγάλο αριθμό χειρογράφων και ακόμα περισσότερων αποσπασμάτων, γεγονός που την αναδεικνύει στο αδιαμφισβήτητο "μπεστ-σέλερ" της βυζαντινής ερωτικής μυθοπλασίας. Στόχος της κριτικής έκδοσης είναι, από τη μια πλευρά, να παρουσιάσει μια καινούρια μέθοδο εκδοτικής προσέγγισης αυτών των κειμένων, που επιτρέπει την ιστορικά και γλωσσικά ορθότερη αντιμετώπιση του χειρόγραφου υλικού, και, από την άλλη, να καταστήσει ευρύτερα γνωστό αυτό το παραγνωρισμένο μέχρι σήμερα αφηγηματικό ποίημα. Στην εκτενή εισαγωγή αναπτύσσονται διεξοδικά όλα τα μεθοδολογικά ζητήματα που αφορούν την έκδοση. Επιπλέον, η εισαγωγή περιλαμβάνει και ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στα λογοτεχνικά θέματα του μυθιστορήματος, ενώ το κείμενο συνοδεύεται από εκτεταμένο γλωσσάριο που συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της μεσαιωνικής δημώδους γλώσσας και των βυζαντινών της χαρακτηριστικών.